Afdelingen & Specialismen
U krijgt of heeft een persoonlijk advies gekregen voor een zoutbeperkt dieet. Deze folder is een aanvulling op het advies van de diëtist. U kunt de folder gebruiken bij uw dagelijkse keuze van voedingsmiddelen.
Zout
Zout komt zowel in het lichaam als in de voeding voor en bestaat uit 2 mineralen. De scheikundige naam hiervoor is natriumchloride (NaCl). Als het gaat over de effecten van zout gaat het bijna altijd over de effecten van het natrium. Zout is een mineraal dat van nature in bijna alle voedingsmiddelen aanwezig is of het wordt om verschillende redenen aan de voeding toegevoegd, bijvoorbeeld ter verbetering van de smaak of als conserveermiddel.
Het meeste zout halen de meeste mensen uit keukenzout. Behalve keukenzout zijn er nog andere soorten zout, bijvoorbeeld: tafelzout, Jozozout, aromazout, zeezout, knoflookzout, kruidenzout. Al deze soorten bevatten evenveel zout.
Minder zout zit in mineraalzout, LowSalt
®
en halvazout. Dieetzout bevat geen of minder zout/natrium. Het natrium is dan vervangen door een ander mineraal, namelijk kalium. Mensen met verminderde nierfunctie mogen dit niet gebruiken vanwege de kans op een te hoog kaliumgehalte in het bloed. Overleg met de diëtist over het gebruik hiervan.
Waarom minder zout?
Zout speelt een belangrijke rol in de waterhuishouding oftewel de vochtbalans in ons lichaam. Een zoutbeperkt dieet kan om verschillende redenen voorgeschreven worden: Bijvoorbeeld bij hoge bloeddruk (hypertensie), nierproblemen (bijv. nierinsufficiëntie), oedeem (vocht vasthouden), hartfalen of bij bepaalde medicatie (ACE-remmers en diuretica bijvoorbeeld). Het evenwicht tussen de opname en uitscheiding van zout is dan verstoord.
Waar zit zout in?
Bijna alle voedingsmiddelen bevatten zout, van nature en/of door de fabrikant toegevoegd. Fabrikanten voegen aan voedingsmiddelen zout toe ter verbetering van de smaak en voor de conserverende werking (zouten of pekelen).
Doordat zout in veel producten is toegevoegd, krijgt de Nederlander veel meer zout binnen dan nodig is. Dit is gemiddeld 9 gram zout per persoon per dag. Onder normale omstandigheden is er eigenlijk slechts 1 gram zout nodig.
Het dieetadvies (de zoutbeperking) is 5-6 gram per dag om ook wel voldoende voedingsstoffen per dag binnen te krijgen. In uitzonderlijke gevallen is een strengere beperking nodig.
Licht zoutbeperkt dieet = 5-6 gram zout per dag |
Etiketten en verpakkingen
Bij levensmiddelen waaraan geen zout is toegevoegd, zoals melk, groenten, vlees en vis, mag op het etiket staan dat het zoutgehalte uitsluitend is toe te schrijven aan van nature voorkomend zout.
Op sommige etiketten staat het zoutgehalte alleen weergegeven in een percentage. Dat is het percentage van de referentie-inname. Het cijfer kan voor misverstanden zorgen. Als er staat dat een product 67% van de referentie-inname bevat, lijkt het alsof er nog meer zout gegeten moet worden. Dat is niet zo, want het advies van 6 gram is een bovengrens. Het is beter om minder dan 6 gram binnen te krijgen.
Soms zetten fabrikanten een claim op het etiket. Claims zijn beweringen die wettelijk zijn vastgelegd. De volgende claims kunnen op het etiket staan:
- Verlaagd zout: minder dan 25% zout in vergelijking met het oorspronkelijke product.
- Zoutarm: minder dan 0,3 gram zout per 100 gram.
- Zeer laag zoutgehalte: minder dan 0,1 gram zout per 100 gram.
- Zoutloos: minder dan 0,0125 gram zout per 100 gram.
- Geen zout toegevoegd: Aan het product is geen zout toegevoegd. Het product bevat maximaal 0,3 gram zout per 100 gram.
Praktische toepassingen
Gun uzelf de tijd om te wennen aan een nieuwe, zoutarme smaak. Door minder/geen zout te gebruiken bij de bereiding van de warme maaltijd passen de smaakpapillen zich aan.Minder zout eten is een gewenningsproces. Wie gewend is aan veel zout vindt dat lekker. Wie went aan minder zout kan de smaak op den duur beter waarderen.
De basisregels om de hoeveelheid zout in uw voeding te beperken zijn:
- Gebruik geen zout bij het koken.
- Voeg aan tafel geen zout toe aan uw eten.
- Gebruik zo min mogelijk of helemaal geen producten die veel zout bevatten.
Producten met veel zout
De volgende producten bevatten altijd veel zout; deze kunt u dus beter niet of zo min mogelijk eten:- Kant-en-klare soep
- Bouillon, zowel blokjes als poeder
- Gemarineerd, gekruid, gerookt of gepaneerd vlees, vis, kip en vleesproducten
- Zure haring, zoute haring, vis uit blik of glas
- Schaal- en schelpdieren (bevatten van nature veel zout)
- Groenten uit blik en glas en diepvriesgroente à la crème
- Houdbare snijbonen, houdbare rode kool en (houdbare) zuurkool
- Kant-en-klare maaltijden en gerechten
- Kant-en-klare aardappelproducten
- Mixen voor gerechten
- Smaakmakers met zout, zoals ketjap (zowel zoete als zoute), ketchup, Maggi® strooiaroma, kant-en-klare kruidenmixen, juspoeder, justabletten, sauzen, ve-tsin
- Hartige snacks zoals frikandellen, kroketten, pizza’s, saucijzenbroodjes, chips, zoute pinda’s en noten
- Augurken, zilveruitjes en ander zoetzuur
- Gezouten tomaten- en groentesap
Vleeswaren
De meeste vleeswaren bevatten zout. Gebruik geen (of zeer beperkt) sterk gezouten vleeswaren zoals rookvlees, rauwe ham, cervelaatworst, bacon, salami en corned beef.Gebruik liever licht gezouten vleeswaren zoals fricandeau, kalkoenfilet, kipfilet en rosbief. Behalve “licht gezouten” vleeswaren zijn ook natriumarme vleeswaren verkrijgbaar. U kunt ook zelf natriumarm vleesbeleg maken, door bijvoorbeeld een restje ongezouten vlees van de warme maaltijd te gebruiken op brood.
Kaas
In gewone kaas zit veel zout, kies dit met mate. Het maakt niet uit of het gaat om jonge, jong belegen of oude kaas. Er zijn kazen met minder zout verkrijgbaar.Voedingsadvies
| Brood en vervangingen (beschuit crackers etc.) | Bij voorkeur maximaal 6 per dag, anders in overleg met uw diëtist |
| Hartig beleg (Licht gezouten of minder zout) | Bij voorkeur maximaal 3, anders in overleg met uw diëtist |
| Dieetmargarine of -halvarine | Ongezouten |
| Melkproducten | Gewoon |
| Warme maaltijd | Zonder zout of zoute smaakmakers bereiden Geen kant en klaar maaltijden |
| Tussendoortjes | Zonder zout |
Zoutarme producten
Er zijn ook speciale producten te koop bereid met minder zout. Deze hebben op het etiket staan: ‘natriumarm’ of ‘met minder zout’ of ‘zoutarm’.Voorbeelden hiervan zijn: zoutarme vlees-, kip- en viskruiden, zoutarm bouillonpoeder of zoutarme bouillontabletten. Zoutarme Aromat®, zoutarme ketjap, zoutarm juspoeder.
Vaak bevatten deze producten inderdaad veel minder zout. Maar vaak is wel een ander mineraal toegevoegd namelijk kalium.
Overleg met uw diëtist of u deze kaliumverrijkte producten veilig kan gebruiken!
Kruiden en specerijen
Als u de warme maaltijd zonder zout en zonder smaakmakers bereid, zal dit een vrije flauwe smaak krijgen. Kruiden en specerijen kunnen dan helpen de maaltijd wat smaak te geven, zodat u uw dieet goed kunt blijven volgen en toch met smaak kan eten.Met de onderstaande kruidenwijzer, kunt u de gerechten op smaak maken.
Kruid/ specerij | te gebruiken in |
| Basilicum | soep, saus, eiergerechten, vis, vlees, witten bonen, pasta, tomaat, rauwkost |
| Bieslook | Komkommer, tomaat, soep, saus, salade, eiergerechten, aardappelen, rauwkost, vis, kaas, kwark |
| Bonenkruid | Tuinbonen, sperziebonen, peulvruchten, koolsoorten, wortelen, tomaten, gegrild vlees |
| Cayennepeper | Peulvruchten, rijst en pastagerechten |
| Chilipoeder | Peulvruchten, rijst en pastagerechten |
| Citroenmelisse | Salades, vis, vruchten |
| Dille | Vis, kip, erwten, rauwkost, tomaat, wortel, koolsoorten, aardappelen, eiergerechten |
| Dragon | Vis, peulvruchten, vlees, sla, tomaat, saus, eiergerechten |
| Foelie | Soep, koolsoorten |
| Gember(poeder) | Kip, varkensvlees, kippenlevertjes |
| Kerrie | Soep, vlees, kip, (bloem)kool, saus, champignons |
| Kervel | Soep, rauwkost, vis, eiergerechten, tomaat, kalfsvlees, aardappel |
| Knoflook | Kaas, aardappels, vlees, kip, eiergerechten, komkommer, tomaat, taugé |
| Koriander | Vlees, kip, avocado, sperziebonen, groenten, rijst |
| Kruidnagel | Rode kool, bietjes, bruine bonen, vleesgerechten |
| Laos | Vleesgerechten |
| Laurierblad | Rundvlees, marinade, soep, rode kool |
| Lavas | Soep, saus, vis, gehakt, sperziebonen, wortelen |
| Marjolein | Soep, vlees, vis, tomaat, peulvruchten, salades |
| Mierikswortel | Saus, vlees, mayonaise |
| Munt | Salades, vlees, tuinbonen, aardappelen |
| Mosterd(poeder) | Vis, rauwkost |
| Nootmuskaat | Groenten, aardappel |
| Oregano | Soep, tomaat, vlees, vis, pasta, rauwkost |
| Paprikapoeder | Soep, kip, vlees, vis, aardappelen, eiergerechten |
| Peper | Soep, rauwkost, tomaat, vlees, vis, kip eiergerechten |
| Peterselie | Soep, groenten, saus, rauwkost, vis, aardappelen, eiergerechten |
| Rozemarijn | Soep, saus, rauwkost, vlees, vis, kaasgerechten, pasta’s, gebakken aardappelen |
| Salie | Vlees, vis, salades, fruit, bonen, gebakken aardappelen |
| Selderij | Vis, varkensvlees, gehakt, groenten, bami, nasi |
| Tijm | Soep, saus, vlees, vis, groenten |
| Venkel | Vis, peulvruchten, salades, saus |
Overige adviezen t.a.v. hoge bloeddruk
Drop en zoethout
Drop (zowel de zoete als zoute variant) en zoethout (of -thee) bevatten zoethoutwortelextract (een stofje dat glycyrrizine heet). Het komt voor in alle dropsoorten(zoete en zoute drop, Engelse drop) en in keelpastilles zoals Pottertjes® en Wybertjes®. Zoethoutwortel extract zit ook in sommige kauwgomsoorten, bepaalde kruidentheesoorten en sommige hoestdranken. Door dit stofje kan de bloeddruk te hoog worden, daarom wordt dit afgeraden bij een zoutbeperkt dieet.Gezonde leefstijl
Naast voeding spelen de volgende factoren ook een belangrijke rol bij het beheersen van uw bloeddruk: voldoende bewegen, een gezond gewicht, niet roken en geen tot weinig alcohol.Meer informatie
Heeft u vragen naar aanleiding van deze informatie, neem dan contact op met de afdeling Diëtetiek van Alrijne Ziekenhuis.De afdeling Diëtetiek is op werkdagen bereikbaar via telefoonnummer 071 582 8047.
U kunt voor meer informatie ook terecht bij de volgende websites:
www.zoutbeperkt.nl
www.nieren.nl
www.smakelijketenzonderzout.nl
www.nosalt.nl