Orthoptie

Op onze speciale kinderwebsite kids.alrijne.nl vindt u alle informatie om uw kind voor te bereiden op het bezoek aan de orthoptist. Voor iedere leeftijd wordt met behulp van foto’s uitgelegd hoe het onderzoek bij de orthoptist gaat.

• Naar de oogdokter: voor kinderen van 0-6 jaar
• Naar de polikliniek Oogheekunde: voor kinderen van 7-12 jaar en 13-17 jaar

Bij een 'lui oog' is de gezichtsscherpte van dat oog zonder aantoonbare ziekten en met de juiste brilsterkte niet goed.

Een lui oog kan alleen ontstaan doordat het beeld dat in het oog binnenkomst, wordt onderdrukt door de hersenen, bijvoorbeeld door scheelzien of een brilafwijking. Maar het kan ook komen door een organische afwijking van het oog, bijvoorbeeld een hangend ooglid (ptosis) of een troebele ooglens (aangeboren staar). Meestal is slechts één van de twee ogen lui, maar het kan ook aan beide ogen voorkomen.

Een lui oog kan alleen ontstaan in de periode dat het scherp zien nog in ontwikkeling is. Tot ongeveer de leeftijd van tien jaar kan de behandeling plaats vinden. Het 'goede' oog wordt afgeplakt en indien dit nodig is in combinatie met een bril. Hoe eerder een lui oog ontdekt wordt, hoe eerder het behandeld kan worden, hoe groter de kans dat een maximale gezichtsscherpte behaald wordt.

Het afplakken van het goede oog heeft als doel de ontwikkeling van de gezichtsscherpte van het luie oog weer te stimuleren. Het heeft dus geen invloed op de brilsterkte en de oogstand.

Bij een rechte oogstand is er een goede balans tussen alle oogspieren. Deze balans zorgt voor een goede samenwerking tussen beide ogen. Het kan zijn dat de balans verstoord is waardoor één oog niet recht 'kijkt', dit wordt scheelzien genoemd. Er zijn verschillende vormen van scheelzien. Zo kan het oog naar binnen, naar buiten, naar boven, naar beneden staan of een combinatie hiervan. Scheelzien ontstaat meestal op kinderleeftijd, maar kan ook op latere leeftijd optreden. Scheelzien komt voor bij 3-5% van de bevolking.

De oorzaak van scheelzien is niet altijd bekend. Factoren die het ontstaan van scheelzien kunnen bevorderen zijn: erfelijke factor, aangeboren scheelzien, ongecorrigeerde brilafwijking, (infectie)ziekten, oogbewegingsstoornis, emoties/schrik of een ongeval.

De gevolgen van scheelzien zijn afhankelijk van de leeftijd waarop het scheelzien ontstaat. Bij het ontstaan op kinderleeftijd kan een lui oog ontwikkelen. Als scheelzien ontstaat voor het achtste jaar kan er mogelijk ook dubbelzien ontstaan, dit is vaak maar voor korte tijd omdat kinderen dan nog het vermogen hebben om dit dubbele beeld in de hersenen te laten onderdrukken. Als scheelzien na het achtste jaar ontstaat, zijn de hersenen niet meer in staat het beeld te onderdrukken en zal het dubbelzien aanwezig blijven.

Doordat kinderen in staat zijn het beeld van het afwijkende oog te onderdrukken, ontstaat de kans op een lui oog. Eerst zal dan daarvoor de behandeling gestart worden met het afplakken van het 'goede oog'. Bij sommige vormen van scheelzien heeft een brilcorrectie een positief effect op de oogstand. Eventueel kan een operatie nodig zijn om de ogen 'recht te zetten'. Tijdens de operatie worden de spieren verplaatst of verkort om zo het balans tussen de oogspieren te herstellen. In veel gevallen is één operatie voldoende, maar bij ongeveer 20-30% is een her-operatie nodig.

Een brilafwijking ontstaat door een afwijkende vorm van het oog, waardoor het beeld dat het oog binnenkomt niet precies op het netvlies valt. Hierdoor ontstaat een onscherp beeld dat met een brillenglas (of contactlens) gecorrigeerd kan worden. Door een hoge ongecorrigeerde brilafwijking kan er aan één of beide ogen een lui oog ontstaan. Erfelijke aanleg speelt hierbij een rol.

Er bestaan verschillende soorten brilafwijkingen: Verziendheid / plus-sterkte (hypermetropie)

Dit wil zeggen dat het oog in verhouding te kort is. Het beeld dat het oog binnenkomt, valt dan achter het netvlies. Een plusbril kan uitkomst bieden. Deze haalt het beeld naar voren, zodat het scherp op het netvlies komt. Mogelijke klachten bij verziendheid zijn: hoofdpijn, vermoeide ogen, leesklachten of scheelzien. Alle kinderen worden in principe geboren met een bepaalde mate van verziendheid. Zij zijn in staat verziendheid tot een bepaalde sterkte te compenseren.

Bijziendheid / min-sterkte (myopie)

Hierbij is het oog in verhouding te lang. Het beeld valt dan voor het netvlies in plaats van erop. Mensen die bijziend zijn kunnen juist veraf niet goed zien. Door een min-bril te dragen worden de beelden weer op het netvlies geprojecteerd en kan er weer beter gezien worden. Myopie neemt geleidelijk toe tot ongeveer het twintigste jaar. De groei is hierbij een belangrijke factor.

Cilinder (astigmatisme)

Bij een cilindrische afwijking is er sprake van een onregelmatige vorm van de ooglens of in de voorste laag van het oog: het hoornvlies. De vorm van het oog ziet er meer uit als een rugbybal. Hierdoor ontstaat een vervormd beeld. Speciaal geslepen brillenglazen kunnen dit beeld corrigeren. Vaak is het in combinatie met verziendheid of bijziendheid aanwezig.

Ouderdomsverziendheid (presbyopie)

Dit treedt meestal op na het 40ste levensjaar. Het scherp stellen (accommoderen) dichtbij wordt steeds moeilijker. Dit komt doordat de ooglens van structuur verandert en in elasticiteit afneemt. De eerste symptomen hiervan zijn het niet meer goed kunnen lezen bij onvoldoende licht of 'te korte armen'. Om het tekort aan accommodatie te corrigeren kan gebruik gemaakt worden van een leesbril/leesgedeelte in de bril.

Kinderen kunnen zeer goed scherp stellen. Daardoor wordt voornamelijk verziendheid niet altijd opgemerkt bij de schoolarts of opticien. Een orthoptist kan de brilafwijking goed vaststellen door middel van het 'druppelonderzoek'. Kinderen vanaf ongeveer 12 jaar en volwassenen kunnen voor het meten van de brilafwijkingen naar de opticien. Als deze er niet goed uitkomt, adviseert hij u om naar de orthoptist of oogarts te gaan.

Tips bij het uitzoeken van een kinderbril

• Belangrijk is een comfortabele, maar stevige pasvorm.
• Laat uw kind meebeslissen bij de keuze van het montuur. Een bril die niet mooi gevonden wordt of niet comfortabel zit, zorgt zeker voor draagproblemen.
• Kies bij cilindersterktes geen exact rond montuur; de glazen kunnen daarin ronddraaien bij schoonmaken en daarmee verandert de juiste richting van de cilinder.
• Bij een te smal montuur bestaat het risico op er overheen of er onderdoor kijken.
• Kies bij voorkeur een bril met een zacht siliconen neuspad. Dit heeft een anti-slipwerking zonder druk op de neus en kan aan elke neusvorm aangepast worden.
• Indien de bril niet prettig zit, bijvoorbeeld zakt, knelt of zeer doet, kunt u terug naar de opticien om hem bij te laten stellen.