Tamara: ‘Allereerst zijn we op de afdeling C4 (Maag-, Darm, Leverziekten-MDL) gestart met een 0-meting. Daar bleek onder andere uit dat van de medicatie die wij dagelijks driemaal rondbrachten, de medicatie van 8 en 12 uur ongeopend retour kwam. Om de oorzaken te achterhalen hebben we er een visgraatanalyse - ook wel het oorzaak-gevolg-diagram genoemd - op losgelaten. Een van de belangrijkste oorzaken was dat de medicatie ’s ochtends gebracht werd en pas ’s avonds werd toegediend. Vorig jaar december zijn we begonnen met het meten van de retourstroom van patiëntgebonden medicatie en in maart, tijdens de eerste coronagolf, hebben we een zes weken durende pilot in het gehele ziekenhuis uitgerold.’
Eerst de arts, dan pas medicatie
Marinka: ‘Per afdeling werd het moment waarop de arts visite loopt in kaart gebracht. Dit omdat uit de visgraatanalyse ook naar voren kwam dat na de visiteronde van de arts vaak medicatie werd aangepast. Op basis van deze uitkomst hebben we het moment van leveren veranderd. Medicijnen worden nu geleverd nadat de arts visite heeft gelopen, daardoor komen een stuk minder medicijnen retour!’
Tamara: ‘Vervolgens hebben we met alle betrokkenen gekeken naar hoe tevreden men is over de pilot. De verpleegafdelingen en het Logistiek team apotheek gaven de pilot het rapportcijfer 8 en vanuit de medicatiemanagers kreeg de pilot een 7. Voor het Logistiek team apotheek heeft de verandering van drie naar één keer per dag leveren, hun werkplezier enorm verhoogd. Ze hebben een betere verdeling van hun werkzaamheden omdat ze enkel een middagdeel bezig zijn met medicijnen rondbrengen. Daardoor hoeven ze minder heen en weer te lopen en werken ze meer gefocust. Door deze nieuwe werkwijze is de verspilling van medicijnen teruggebracht met zo’n 45 procent. Aan de voorkant verwachtten we zo’n 25 procent te kunnen behalen. Dat dit 45 procent zou worden, hadden we niet durven dromen!’
Goedkope medicijnen gaan weg
Marinka: ‘Van de medicijnen die retour komen, beoordeelt de apotheek of het een duur middel is. Afhankelijk van de prijs wordt bepaald of een medicijn wel of niet wordt teruggelegd in het magazijn. Tabletten die weinig kosten worden niet teruggelegd in de apotheek omdat terugleggen een groot aantal risico’s met zich meebrengt op het gebied van medicatieveiligheid. Deze tabletten worden vernietigd. Medicijnafval is een aparte afvalstroom en is een stuk duurder om te verwerken dan alle andere afvalstromen. Voor de uitrol van het verbeterproject werden er meerdere afvaltonnen per week vernietigd.’
Tamara: ‘Daarnaast leveren we alle medicatie in plastic zakken. Minder medicijnen betekent minder plastic, ook daarop hebben we reductie op het gebied van duurzaamheid behaald! Een andere mooie bijkomstigheid is dat de verschillende disciplines binnen het ziekenhuis beter samenwerken. Door de nieuwe werkwijze is er meer contact tussen verpleegkundigen en de medicatiemanager van de apotheek.’
Optimalisatie medicijnkamer
Marinka: ‘Overigens hebben we het hier alleen over medicatie op naam. Op de verpleegafdelingen liggen veel medicijnen op voorraad in de medicijnkamer. De afgelopen jaren hebben we een grote slag gemaakt door de afdelingsvoorraden vanuit de klinische apotheek bij te houden. Jaarlijks wordt het assortiment van de medicijnkamers doorgenomen met de verpleegafdeling en daar waar nodig geoptimaliseerd. Daarnaast worden bijna alle afdelingsvoorraden op de verpleegafdelingen door de klinische apotheek wekelijks gescand en aangevuld. Uiteindelijk wil je zoveel mogelijk medicijnen vanuit de afdelingsvoorraden leveren en het afleveren op naam beperken. Dat kost veel minder handelingen, minder plastic, minder afval en minder geld.’
Ambities 2021
Marinka: ‘En onze ambities gaan verder. In 2021 willen we gaan onderzoeken of we het medicatieafval nog verder naar beneden kunnen brengen door thuismedicatie in het ziekenhuis door te gebruiken. Voor een kortdurend verblijf in het ziekenhuis is het soms prettiger voor de patiënt om eigen medicatie door te gebruiken. Overigens is het doorgebruik van thuismedicatie een landelijk trend binnen ziekenhuizen. Op naar nog duurzamer medicijngebruik!’